Η χριστιανική μουσική. Φύλλο Εργασίας για τους μαθητές της Γ΄ τάξης Γυμνασίου

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

Θ.Ε. 1 Η χριστιανοσύνη στον σύγχρονο κόσμο

Διδακτική Ενότητα: Λατρεία και τέχνη στην Ανατολή και στη Δύση

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΔΗΓΙΕΣ: Με τη βοήθεια των διδακτικών ενοτήτων

21. Εκκλησιαστική τέχνη Β΄: Υμνολογία

25. Η Εκκλησιαστική τέχνη στη Δύση

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ: Γρηγοριανό μέλος

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ: Βυζαντινή μουσική

Να παρουσιάσετε έναν εννοιολογικό χάρτη με τα στοιχεία που συνθέτουν τη Μουσική στη Βυζαντινή και τη Δυτική Παράδοση.

Κατόπιν να ακούσετε τα μουσικά κείμενα:

Μονοφωνικοί ύμνοι και ψαλμοί της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας: Γρηγοριανό μέλος

Τη Υπερμάχω

Και να εκφράσετε τα συναισθήματα που σας δημιουργεί το κάθε κείμενο, να τα παρουσιάσετε στην τάξη και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Εργασία στο σπίτι:

Να απαντήσετε στο Ερωτηματολόγιο.

Η διαχρονικότητα της Βυζαντινής μουσικής

Ακόμα κι αυτός που δεν ασχολείται με μουσικολογικά θέματα, δεν είναι ποτέ δυνατόν να φανταστεί τα εγκώμια της Μ. Παρασκευής με την απέραντη Ελληνική μουσικότητά τους ή τα απολυτίκια και τα κοντάκια του α΄ ήχου χωρίς την προϋπόθεση της Ελληνικότητας, αφού η ίδια μουσική γραμμή διέπει και ανάλογα δημοτικά τραγούδια, όπως π.χ. η μουσική συγγένεια ανάμεσα στο απολυτίκιο του α΄ ήχου "του λίθουσφραγισθέντος", με το τραγούδι του "Γέρο-Λύγκου".

Αναντίρρητα, μέσα από τη Βυζαντινή Μουσική πέρασε το αρχαίο μέλος και παράλληλα διασώζεται, δηλαδή, η ταύτιση ήχου και λόγου είναι κοινό σημείο αρχαίας και βυζαντινής μουσικής. Στα απολυτίκια, τα κοντάκια, τα δοξαστικά κ.λ.π. της βυζαντινής μουσικής γραφής, αυτή η ταύτιση λόγου και ήχου είναι ολοφάνερη, π.χ. στο απολυτίκιο του γ΄ ήχου "Εφραινέσθω τα Ουράνια", όπου μιλάμε για τον Ουρανό, Θεό, Χριστό, ο ήχος είναι ψηλά. ΄Όταν , αντίθετα, μιλάμε για αμαρτία, για γη, για θάνατο, ο ήχος είναι χαμηλά. Όπως η Ελληνική γλώσσα μέσα στους αιώνες εξελίχθηκε και παρέμεινε Ελληνική, το ίδιο συμβαίνει και με τη μουσική της που πέρασε αρχικά στη βυζαντινή και τέλος στη δημοτική. Επιπροσθέτως, το αντιφωνικό σύστημα που ισχύει είναι καθαρά αρχαιοελληνικό και σώζεται ως τις μέρες μας στα συμποσιακά δημοτικά τραγούδια.
Υπάρχει σήμερα κάποιος που να μπορεί ν΄ αμφισβητήσει -καλόπιστα- τη χρήση από τη Βυζαντινή Μουσική των αρχαίων ελληνικών ρυθμών, τα χρώματα, την αντιφωνία, τις φρυγικές παρορμητικές μελωδίες, τη διθυραμβική συνοχή του διατονικού γένους ή τις αυστηρές και επιβλητικές δωρικές μελωδίες και τις αντίστοιχες λυρικές της λύδιας μελωδικής γραμμής; Όλοι πρέπει να αναγνωρίσουμε αντικειμενικά και χωρίς κανένα φανατισμό, ότι είναι απόλυτη αλήθεια πως η Βυζαντινή Μουσική είναι το θησαυροφυλάκιο της Εθνικής μας μουσικής παράδοσης. Οι πρώτοι βυζαντινοί ύμνοι στηρίχθηκαν σε αρχαίους ύμνους, όπως ο πάπυρος της Οξυρύγχου που έχει έναν ύμνο προς την Αγία Τριάδα, ο οποίος ήταν ο ίδιος ο απολλώνιος ύμνος. Οι άνθρωποι, λοιπόν, που ξεκίνησαν να εκφράσουν αυτό το χριστιανικό Πάθος βασίστηκαν σε αρχαία Ελληνικά πρότυπα.